Grieken & Romeinen

Grieken & Romeinen

tijd van Grieken en RomeinenSuezkanaal
Het huidige Suezkanaal dateert weliswaar uit 1869, maar er waren reeds eerder Suezkanalen, zij het met een andere loop. Er wordt verteld dat al 2000 voor Christus een farao hier een kanaal had laten graven, al is dat verre van zeker. Maar in de eeuwen voor het begin van de jaartelling zijn wel degelijk kanalen aangelegd die een verbinding schiepen via de Bittermeren. Die kanalen verzandden steeds en vergden regelmatig herstelwerkzaamheden, zoals in ongeveer 250 voor Christus door Ptolemaios II. Ook Traianus liet het kanaal rond het jaar 100 weer grotendeels uitgraven. De val van het Romeinse Rijk had een ongunstig effect op de onderhoudswerkzaamheden. Na de verovering van Egypte door Kalief Omar in 641 werd nog wel het kanaal hersteld, maar in de duizend jaar voor 1869 is er van een Suezkanaal geen sprake meer.

Wenkbrauwen
De oude Egyptenaren schoren hun wenkbrauwen af om hun kat te rouwen die was doodgegaan.

Asfalt
Sinds de oudheid wordt asfalt al gebruikt. Het woord zelf komt volgens sommigen uit het Fenicisch, volgens anderen uit het Grieks. Asfalt, verwant aan aardolie, komt in het Nabije Oosten op sommige plaatsen in meren aan de oppervlakte. De Egyptenaren gebruikten het bij de mummificatie van hun doden, de Babyloniërs gebruikten het als cement voor hun gebouwen en de bijbel vertelt ons dat Noach het gebruikte om de Ark waterdicht te maken.

Kruisiging
Lucas 24:39 laat doorschemeren dat de handen en voeten van Jezus aan het kruis werden genageld. In Johannes 20 wordt zelfs expliciet verwezen naar enkele afdrukken van de spijkers in zijn handen. Thomas geloofde zelfs alleen in de wederopstanding als hij de afdrukken van de spijkers in de handen van de Heiland zou zien. Ook latere heiligen, zoals Fransiscus van Assisi, ontvingen de stigmata in hun handen. Toch heeft onderzoek uitgewezen dat bij eenieder die ten tijde van de Romeinse heerschappij in Palestina werd gekruisigd, de vijftien à twintig centimeter lange spijkers door de polsen werden geslagen. De ervaring leerde namelijk dat doorgespijkerde handpalmen het lichaamsgewicht niet konden dragen, zodat de handen in de lengterichting zouden doorscheuren. Aangenomen mag worden dat het met Jezus niet anders is gegaan.
Aanvulling hierop gemaild door T.Brouwer: niet alleen werden de spijkers door de polsen geslagen: de voeten werden niet doorboord, maar de spijker werd achter de archillespees geslagen. Doordat de gekruisigde steeds het lichaamsgewicht door uitputting moest verplaatsen van polsen naar voeten, werd het bloedvatensysteem onherstelbaar beschadigd. Men stief meestal door gescheurde organen en daaruit ontstane inwendige bloedingen. Het was de wreedste doodstraf ooit.

Hipparchia en Crates
Hipparchia, dochter van rijke Atheense ouders, wilde leerlinge worden van Crates, filosoof en asceet. Ze was vastberaden daar alle aardse geneugten voor op te geven. In wanhoop richtten de ouders van Hipparchia zich tot Crates met de vraag of hij hun dochter niet tot rede kon brengen. Daarop ging Crates naakt naar haar huis, ging voor haar staan en zei: "Dit is je bruidegom, met al zijn bezittingen". Het veranderde niets aan haar keuze: zij mat zich dezelfde levenswijze aan als Crates. Ze paarden in het openbaar en kregen een zoon, Pasicles.

Socrates
Een leerling van Socrates krijgt een huwelijksaanbod van een rijke Atheense familie. Omdat hij graag filosoof wil worden, komt hij met dit aantrekkelijk aanbod in gewetensnood en vraagt zijn leraar of hij moet trouwen. Socrates antwoordt: "Wat je ook doet, je krijgt er altijd spijt van."

Meander
De eerste echte meanderende (slingerende) rivier bestaat nog steeds. Meanderen is namelijk vernoemd naar een rivier in Klein-Azië, door de Grieken Maiandros genoemd en door de Romeinen Maeander. Op dit moment heet de rivier Menderes.

Kallipateira
Bij de olympische spelen in de oudheid was het voor vrouwen ten strengste verboden om in de stadions te komen om naar de wedstrijden te kijken. Dit gold voor zowel voor de moeders als de vrouwen van de deelnemers, maar verbazingwekkend genoeg gold deze regel niet voor jonge meisjes. Alleen maagden en de priesteres van Demeter Chamyne mochten naar de wedstrijden kijken. De straf die je kon krijgen als ja als vrouw deze regel schond, was dat je van de kliffen werd gegooid van de berg Typaion. Één vrouw echter deed dit, maar werd niet gestraft. Dit was Kallipateira. Toen haar man was overleden had ze haar zoon zelf getraind en toen ze haar zoon naar Olympia bracht had ze zich vermomd als een mannelijke trainer. Maar haar zoon was wel erg succesvol en toen ze uit enthousiasme uit de ruimte kwam waar ze zat, vielen haar kleren af en kon iedereen zien dat ze een vrouw was. Maar ze had geluk, want haar vader, drie broers, een neefje en haar zoon hadden op de Olympische Spelen gewonnen en om hen te eren zou ze niet gestraft worden. Hierna werd besloten dat trainers voortaan naakt zouden zijn, zodat het onmogelijk werd voor vrouwen om in het stadion te komen.

Diagoras
Diagoras was beroemd als een bokser, omdat hij vele wedstrijden had gewonnen, maar ook om zijn manier van boksen. Hij dook nooit weg voor een mep en vocht altijd volgens de regels. De toeschouwers konden dit dan ook wel waarderen. Zijn zonen konden er ookwel wat van en op de 83ste Olympiade zag hij twee zonen een onderdeel op de Olympische Spelen winnen. In hun vreugde plaatsten de zonen hun kronen op hun vaders hoofd en droegen hem op hun schouders. Dit was dan ook wel het meest glorieuze moment van Diagoras in zijn hel leven. Iemand op de tribunes realiseerde zich dit ook en adviseerde Diagoras om nu te sterven, omdat na zo'n glorieus moment je alleen nog maar een god kon worden. Diagoras, die nog steeds door zijn zonen werd gedragen, liet daarop zijn hoofd hangen en ging stilletjes dood.

Melankomas
Melankomas was ook een bokser. En de manier waarop hij won was ook uniek te noemen. Het enige dat hij deed was zichzelf verdedigen. Hij sloeg nooit terug. Zijn tegenstanders moesten dan op een gegeven moment door uitputting opgeven en de moesten de overwinning erkennen aan Melankomas.

Zolder
Het begrip 'zolder' is eigenlijk een Romeins begrip. Het oorspronkelijke woord is namelijk het Laijnse 'solarium'. Nu heeft dit een andere betekenis (kunstmatig zonlicht), maar in de Romeinse bouwkunst verwees het naar het bovenste deel van het huis; het platte dakterras dat de zon opvangt. In het Nederlands werd dit uiteindelijk 'solre'. Geleidelijk aan werd er echter geen onderscheid meer gemaakt tussen huizen met of zonder vliering en zo werd 'solre' de zolder.

Titus Flavius Domitian
De Romeinse Keizer Titus Flavius Domitian verklaarde omstreeks 85 vc dat kinderen niet langer mochten worden geprostitueerd als ze jonger waren dan zeven jaar.

Vrije dag voor slaven
Op 13 augustus waren de Romeinen verplicht om hun zowel mannelijke als vrouwelijke slaven een vrije dag te geven. Misschien omdat de zware arbeid van het binnenhalen van de oogst nu voorbij was. 13 augustus was ook de feestdag van Diana, die behalve jachtgodin vooral een godin voor vrouwen en vruchtbaarheid in het algemeen was. Op deze dag maakten vrouwen een speciaal ritueel van het wassen van hun haar. Mogelijk is deze gewoonte ontstaan doordat ook slavinnen op deze vrije dag hun haar konden wassen.

Keizersnede
Het woord keizersnede is een (foutieve) vertaling van het Latijnse sectio caesara. Dit slaat op Julius Caesar, die met een keizersnede ter wereld kwam. Verder was het Caesar die wettelijk liet vastleggen dat de ongeboren vrucht bij vrouwen die stierven tijdens de zwangerschap met de keizersnede moest worden gered. Opmerkelijk is dat de ingreep tot de 16de eeuw alleen werd toegepast op vrouwen die tijdens de bevalling overleden, terwijl de moeder van Caesar de bevalling juist overleefde.

Vandalisme
Het eerste vandalisme in stadions was er al in 59 na Christus Bij de gladiatorenspelen in Pompeï. De toeschouwers mochten beslissen over het lot van verliezende gladiatoren. Bij deze gelegenheid ontstond daarover ruzie tussen de inwoners van Pompeï en het naburige Nuceria. Die ruzie liep uit op een bloedige vechtpartij met een aantal doden.

De gijzeling van Caesar nabij het eiland Farmacusa
Op de vlucht voor Sulla belandde Caesar bij koning Nicomedes in Bithynia. De zeeën werden in die tijd beheerst door piraten, zodat het niet verwonderlijk was dat Caesar op zijn terugreis gevangen werd genomen. Toen de piraten hem vertelden dat ze van plan waren 20 talenten voor zijn vrijlating te vragen, barstte de toekomstige keizer in lachen uit. Wie dachten ze wel aan boord te hebben? Caesar bood zelf aan meer dan het dubbele te betalen. Nadat zijn volgelingen waren vrijgelaten om de 50 talenten te verzamelen, ontpopte Caesar zich op het schip tot een soort metgezel. Hij deed mee aan de gok- en drankspelen van de piraten en was populair om zijn radde toespraken. Zijn gehoor moest lachen wanneer hij telkens weer beweerde dat het hem allemaal weinig uitmaakte wie er won of verloor bij het spelen, omdat hij, Caesar, de piraten later toch allemaal zou laten kruisigen. Het lachen verging ze toen zij enkele jaren later merkten dat het Caesar ernst was geweest. Na zijn vrijlating begon hij onmiddellijk maatregelen te nemen en al zijn vroegere gijzelnemers eindigden aan het kruis.

Links rijden
Onlangs is aangetoond, door het onderzoeken van karrensporen, dat de Romeinen ook al links reden in Engeland. Rare jongens die Romeinen!
Aanvulling door S. Hagers: Eigenlijk is dat helemaal niet vreemd. Veel vreemder is eigenlijk dat wij rechts houden. Voorheen hield men op bijna de hele wereld links. Dat had ondermeer te maken met de rechtshandigheid van de wagenvoerders. Met de rechterhand hanteerden zij de zweep en door links te houden hadden ze meer ruimte boven de weg om daarmee uit te halen. Napoleon is degene die het rechts rijden heeft ingevoerd. Daarom houden de landen die hij niet veroverd heeft, vaak nog (lange tijd) links, zoals Engeland en Zweden (afgeschaft in 1967). De reden die hiervoor wel wordt aangevoerd is dat het een krijgslist was. De vijand zou vanuit de verte een marcherend leger aan de rechterkant van de weg interpreteren als een zich verwijderend leger, terwijl het in werkelijheid een naderend leger was.

Maandnamen
De maanden september t/m december doen in het Latijn vermoeden dat ze de zevende, achtste, negende en tiende maand zijn, terwijl wij ze kennen als de negende, tiende, elfde en twaalfde maand. Nu waren het in het begin ook wel de zevende t/m de tiende maand. Het zijn de maanden van de Juliaanse kalender, door Julius Ceasar ingevoerd in 46 voor Christus. Maar, hierin is pas later januari de eerste maand van het jaar geworden. In de oude Romeinse kalender was dat oorspronkelijk de maand maart. Juli heette aanvankelijk daarom ook Quintilis, de vijfde maand, maar dit werd Julius, omdat deze maand de geboortemaand van Julius Ceasar was. Augustus ten slotte heette aanvankelijk Sextilis, de zesde maand, en werd in 9 na Christus vernoemd naar keizer Augustus.

Ter dood veroordeeld
Als er bij de Romeinen een toneelstuk werd gespeeld, waarin iemand werd vermoord, plukten ze zo'n figuur gewoon uit de dodencel. Deze persoon ging toch dood dus kon dat net zo goed op het toneel gebeuren. Op het toneel vond zo'n ter dood veroordeelde dan zijn dood.

Varken
Het levende varken werd voor veel doeleinden gebruikt. Zo hadden Romeinse soldaten de gewoonte een eed te zweren op de rug van een varken of een big. Dat de varkens ook niet alleen voor het vlees werden gehouden blijkt wel uit het feit dat de dieren dikwijls werden gebruikt om een kar te trekken of om het uitgezaaide koren de grond in te trappen.

8-daasge week
Bij de oude Romeinen telde de week meestal acht dagen. Dat was namelijk de periode tussen twee marktdagen. De zevendaagse week werd pas gebruikelijk in de christelijke tijd. De Romeinen hadden voor maar drie dagen van de maand een naam. De eerste dag van de maand droeg de naam Calendae (Nieuwe Maan). Dan had je nog Idus (Volle Maan), meestal op de dertiende of vijftiende dag. En verder de Nonae (Eerste Kwartier). De overige dagen werden benoemd aan de hand van deze drie dagen. Dus twee dagen voor Volle Maan enzovoorts. De Grieken benoemden alleen de eerste dag, de Nieuwe Maan, en telden dan gewoon door.