Dood aan de Koning
Toen Koning Karel XIV Johan van Zweden in 1844 stierf, begreep men pas waarom zijn bovenlijf nooit naakt te zien was geweest. Zijn afkomst was Frans en tijdens de Franse Revolutie was hij opgeklommen tot Maarschalk. in 1818 werd hij als koning van Zweden gevraagd. In zijn Franse tijd heeft hij een tatoeage laten zetten met de tekst :"Dood aan alle Koningen"
Gedisciplineerde Kant
De filosoof Kant had een zwak gestel. Kant trachtte zijn leven te verlengen door een strakke discipline. Iedere dag stond hij om 5 uur op en gaf van 7 tot 9 uur zijn colleges. De tijd van 9 tot 1 uur was voor de eigen studie, gevolgd door een middagmaal. Om precies half 4 veliet hij zijn huis voor een wandeling, zodat de bewoners van Koningsbergen hun klok erop gelijk konden zetten. Na zijn wandeling ging hij weer aan het werk en stipt om 10 uur lag hij in bed. Een getuige van zijn sterven vertelt dat zijn pols ophield met slaan toen de klok 11 uur sloeg. Hij werd 80 jaar.
Papegaaien en verloren taal
In het Braziliaanse Amazonegebied leefde eens een indianenvolk dat door oorlogen geheel ten onder ging. Met het volk verdween ook zijn taal, het May-por-é. Maar de beroemde natuuronderzoeker Alexander von Humboldt (1769-1859) ontdekte in de jungle een groep papegaaien die woorden uit de verloren taal spraken. Er is toch iets van het May-por-é op deze manier behouden.
Verzonnen Heilige
"Napoleon van Alexandrië" is een heilige die nooit is geboren, maar met instemming van paus Pius VI is "geschapen" om Napoleon een naamdag te geven. Model stond de in 304 gestorven Neopolus van Alexandrië. Tijdens het eerste en tweede keizerrijk werd de feestdag van deze kunstmatige heilige gevierd op 15 augustus, de geboortedag van Napoleon.
Bevallen zonder pijn
Koningin Victoria liet zich tijdens de bevalling van haar zevende kind, Prins Leopold, verdoven. Tot op dat moment was een discussie gaande over het gebruik van verdoving bij de bevalling. Omdat de Bijbel zegt dat de geboorte met pijn zal geschieden waren velen ertegen. De Schotse dokter Sir James Simpson antwoordde op deze religieuze kritiek dat God Adam eerst in een diepe slaap had gebracht alvorens zijn rib te verwijderen. Andere artsen beweerden dat een pijnloze bevalling onnatuurlijk was. Maar, zo stelde Simpson, dat geldt ook voor treinverkeer, want alleen lopen is een natuurlijke vorm van voortbewegen.
Die Thorbecke
Willem de Derde had moeite met de grondwet van 1848 die hem van zijn inspraak over de wetgeving ontnam. Bekend was het verhaal hoe hij soms met grote tegenzin de door de Staten-Generaal aangenomen wetten tekende. Toen hij een keer woedend de pen had weggegooid die Thorbecke hem voor het zetten van de koninklijke handtekening had aangeboden, had deze kalm uit de binnenzak van zijn jas een ander exemplaar opgediept met de woorden: "Daar had ik op gerekend Sire.
Bellen
Bell en Elisha Gray vonden waarschijnlijk nagenoeg gelijktijdig de telefoon uit. Bell had echter het octrooi beter geregeld, zodat de concurrentie het nakijken had en Bell 14 jaar een monopolie kon verkrijgen met de Bell Telephone Company. Zeer goed voor zijn inkomsten. Gray daarentegen kon ernaar fluiten.
Jarretel
De filosoof Immanuel Kant had een hekel aan sokophouders, die in zijn tijd bestonden uit linten die de sok vastmaakten aan de knie. Dat was niet goed voor de bloedcirculatie, meende Kant. Hij verzon het volgende: op beide dijbenen bevestigde hij 2 doosjes met een horlogeveer. Rond de veer wikkelde hij een koord dat eindigde in een haakje waaraan de oogjes die aan de sok vastzaten werden gehaakt. De spanning van het koordje werd door de horlogeveer in het doosje geregeld. Zie daar, de uitvinding van de jarretel.
Duurzame energie
De eerste molen die werd gebouwd om elektriciteit op te wekken dateert uit 1890 en werd in Denemarken gebouwd.
Zander
Wie denkt dat sportscholen en fitness-cursussen iets van deze tijd zijn, vergist zich. In het begin van de negentiende eeuw stelde de Zweed Pehr Hendrik Ling vast dat bepaalde, weloverwogen vormen van lichaamsbeweging heilzaam konden zijn. Rond 1860 werden deze denkbeelden uitgewerkt door een andere Zweed, de arts Gustav Zander. Zander ontwikkelde een groot aantal toestellen waarmee men lichaamsoefeningen kon doen en dit idee sloeg aan. Rond 1900 waren er 116 Zander-instituten verspreid over de hele wereld. In Nederland waren er tien instellingen. In de loop van de jaren 20 raakten de therapieën echter uit de mode en in 1939 sloot in Rotterdam het laatste Nederlandse Zander-instituut.
Elektrische trein
Rond 1880, toen de wereld nog maar nauwelijks gewend was aan de stoomtreinen, bestonden er al elektrische spoorwegen voor kinderen. Net als nu het geval is kon je de snelheid van de treinen met een transformator regelen. Maar of men toen al kon vermoeden dat dezelfde soort treinen, zoals deze speelgoedtreinen maar dan in het groot, de vertrouwde stoomtreinen zouden verdrijven?
Denim, Jeans, Spijkerbroek
Spijkerstof komt oorspronkelijk uit Frankrijk en niet uit Amerika. Om precies te zijn komt de spijkerstof uit de plaats Nîmes. In het woord denim, een ander woord voor jeans, vinden we de geboortestad van het weefsel terug. Denim is een verkorting van het Franse serge de Nîmes: "stof uit Nîmes".
Dibbets
Na de Belgische opstand van 1830 was Maastricht een door Belgische troepen belegerde stad en tot 1840 in Belgische handen. De commandant van de vesting was generaal baron Dibbets. Zijn optreden werd door veel Belgisch gezinde Maastrichtenaren als de oorzaak beschouwd van alle ellende tijdens het beleg. Nog tientallen jaren later dreigden de lokale moeders hun onwillige kinderen met de komst van Dibbets, die ze wel mores zou leren. "Eet je bord leeg, anders komt Dibbets." Derhalve kun je spreken van Dibbets als de "Zwarte piet van Maastricht."
Japanse prenten
De Franse schilder Claude Monet verzamelde graag Japanse prenten. Deze prenten hadden een grote invloed op zijn kunstopvattingen. Zijn eerste Japanse prenten komen uit Nederland. Bij een verblijf van enkele maanden in Zaandam, in 1871, ontdekte hij tot zijn verbazing hoe een kruidenier zijn boodschappen met Japanse prenten had ingepakt. Monet ging terug om te proberen er nog meer te krijgen. De kruidenier was blij dat hij van de prenten af was, omdat hij ze niet deugdelijk genoeg vond als pakpapier
Advocaat van de duivel
De advocatus diaboli of advocaat van de duivel is bij de heiligverklaringsprocessen in de rooms-katholieke kerk een figuur die alle mogelijke bezwaren tegen de heiligverklaring van een bepaald persoon moet gaan aantonen. Vaak kijken ze dan alleen naar de karaktertrekken of verkeerde gewoonten, zoals de advocaat van de duivel probeerde bij de heiligverklaring van Peerke Donkers (1880-1887). Peerke zou aannemelijk zeer veel sigaren hebben gerookt. Tevergeefs. Tegenover de advocatus diaboli staat de advocatus dei, de advocaat van God.
Vracht- of passagiersschip
Aan de naam van de schepen van de in 1873 opgerichte Holland-Amerikalijn kon je zien of je met een vrachtschip of een passagiersschip te maken had. Passagiersschepen kregen vanaf het begin namen eindigend op -dam. Bijvoorbeeld Statendam, Rotterdam, Nieuw Amsterdam, Volendam, Maasdam. Vrachtschepen kregen namen die eindigden op -dijk, zoals Maasdijk en Poeldijk.
Artis
Het eerste dier dat gekocht werd voor het Zoölogisch Genootschap Natura Artis Magistra (Artis dus), was een Surinaamse boskat voor 12 gulden. Makkelijk bleek het niet om een dierentuin op te zetten. Men kocht enige apen en kreeg een Javaans schaap ten geschenke. Voor 400 gulden werd een panter aangeschaft, die meteen één van de 5 apen opat. En het Surinaams boskatje bezweek na 5 maanden aan de tyfus.
Kop van Jut
De Kop van Jut, bekend van de kermis en uit ons spraakgebruik dankt zijn naam aan een moordenaar die in de jaren 1870 het nieuws beheerste. Hij had twee vrouwen met dolkstoten om het leven gebracht in 1872. De moordenaar werd drie jaar later gegrepen. Hendrik Jut. Al in deze tijd moet het bekende kermistoestel de naam van de moordenaar hebben gekregen. "Slaat op het hoofd van Jut!" kon men de kermisexploitanten horen roepen.
Witlof
Witlof wordt ook wel Brussels lof genoemd, omdat het voor het eerst werd gekweekt in de botanische tuin in Brussel door de tuinier Fransiscus Bréziers. Deze had zich gedurende de jaren dertig van de 19de eeuw bezig gehouden met het kweken van groente die ook zonder zonlicht wilde groeien. Zijn groente werd pas populair toen er een economische crisis uitbrak in België na 1848. De witlof bracht uitkomst en raakte in de jaren daarna verspreid over heel Europa.
Boycot
Waar komt "de boycot" vandaan? Van Charles Cunningham Boycott. Deze Engelsman was de beheerder van het landgoed van Lord Erne in Ierland. Hij werd door de in 1879 opgerichte Irish Land League, een Ierse onafhankelijkheidsbeweging, systematisch geboycot, Boycott vluchtte zelf naar Amerika en werd vergeten, maar zijn naam blijft voortleven bij de boycot-acties.
Ontstaan van La Bohème
Het ontstaan van de opera La Bohème van Puccini. Het verhaal gaat dat Puccini op een avond in Padua een café bezocht en daar de zoon van Multatuli tegen het lijf liep, Edu Douwes Dekker. "Verdomd," zei Puccini, "ik ben in de stemming om een opera te schrijven en nu heb ik geen libretto." Edu Douwes Dekker had net het boek "Scènes de la vie de la Bohème" van Murger gelezen en hij vond het prachtig. Zou dat niet iets zijn? Puccini las het en ging onmiddellijk op zoek naar een aantal librettisten. Zo zou La Bohème zijn ontstaan.
Livingstone
Het lichaam van de beroemde Britse zendeling en ontdekkingsreiziger David Livingstone is in 1874 in de Westminster Abbey in Londen bijgezet, maar wel zonder hart. Zijn hart had hij letterlijk verpand aan Afrika. Zijn hart ligt begraven bij het Bangweulumeer in Zambia.
Laatste woorden
"Famous last words". Op 9 mei in het jaar 1864 staan in de Amerikaanse Burgeroorlog het Noordelijk leger van Grant en het Zuidelijke leger van Lee tegenover elkaar in Spotsylvania in Virginia. Ene zekere generaal J.Sedgwick staat in een loopgraaf recht op. Hij wordt hierop gewaarschuwd door een soldaat, dat dat wel eens gevaarlijk kon zijn in verband met de sluipschutters die actief waren. Waarop de generaal antwoordde: "Don't worry, they couldn't hit an elephant from this distance." Dit waren dus zijn laatste woorden, voordat hij werd neergeschoten.
Grant
De hiervoor al even genoemde beroemde Generaal Grant, stond er op dat zijn vlees, die hij kreeg te eten absoluut droog moest zijn. Want alleen de gedachte al aan bloed maakte hem ziek.
Mishandeling
Deze zelfde Grant heeft ooit een paardenmenner 6 uur aan de boom vastgebonden, omdat die een paard zou hebben mishandeld. De volgende dag echter joeg Grant bij een veldslag ongeveer 7 duizend soldaten de dood in.
Rijksmuseum
Op de volgende manier is het Rijksmuseum aan de spottend bedoelde bijnaam "bisschoppelijk paleis" gekomen. Deze bijnaam werd namelijk gelijk na de opening in 1885 gebruikt. De opening werd zelfs een "wijding" genoemd. Niet-katholieken beschuldigden namelijk de rooms-katholieke architect Pierre Cuypers van het gebruik van gotische stijlelementen die typerend waren voor het emanciperend katholicisme. Dit achtte men ongepast voor een nationaal museum. Een fel criticus was de gezaghebbende schrijver Carel Vosmaer. Deze omschreef het museum als "de bontgesmukte woning van een rijk geworden parvenu" en zag het gebouw met zijn eigenaardige stijl als "het droevigste gebouw dat men voor een museum kan uitdenken".